Wat is Proprioceptie?

Je vraagt je misschien af: “Wat is proprioceptie precies?” Nou, het is een zintuig dat ons in staat stelt de positie van ons eigen lichaam en lichaamsdelen waar te nemen. Dankzij proprioceptie weten we of we rechtop staan of op de kop, zonder dat we dat hoeven te zien of te voelen.

Het is een cruciaal onderdeel van onze motoriek en balans, en het speelt een grote rol in normale handelingen zoals lopen of zelfs met gesloten ogen het puntje van je neus aan te raken.

Wat is proprioceptie en waarom is het belangrijk?

Proprioceptie werkt dankzij een complex systeem van sensoren in onze spieren en gewrichten die informatie doorgeven aan de gevoelszenuwen. Deze sensoren, ook wel proprioceptieve sensoren genoemd, zitten overal in ons bewegingsapparaat. Ze geven informatie over spierspanning en de positie van gewrichten en pezen aan het centrale zenuwstelsel. Zo weet ons lichaam precies waar elk onderdeel zich bevindt, zelfs als onze ogen gesloten zijn.

De informatie die door deze sensoren wordt verzameld, gaat via het zenuwstelsel naar het ruggenmerg en dan naar de hersenen. Dit proces zorgt voor een terugkoppeling over de positie van de spier en de omliggende onderdelen, wat essentieel is voor de regeling van het antwoord van de spier. Dit stelt ons in staat om motorische vaardigheden uit te voeren en ons eigen lichaam waar te nemen.

Receptoren van de proprioceptie

De receptoren van de proprioceptie, ook wel proprioceptoren genoemd, zijn sensoren die verspreid zitten over ons hele bewegingsapparaat. Ze zitten in de spieren, pezen en gewrichten en geven informatie over het eigen lichaam door aan de sensibele zenuwen. Deze sensoren zijn vooral verantwoordelijk voor het geven van proprioceptieve prikkels, die ons in staat stellen om de positie van het eigen lichaam en de kracht van onze bewegingen te voelen.

Het zijn deze prikkels die een grote rol spelen bij het behouden van de balans van het lichaam. Stel je voor, je staat op één been met je ogen dicht. Zelfs zonder te kijken, weet je lichaam dankzij de proprioceptieve prikkels precies hoe het moet compenseren om in balans te blijven. En als je lichaam een beetje scheef staat, zorgen de sensoren ervoor dat je dat aanpast.

Als een van de drie zintuigen die ons evenwicht bepalen uitvalt, proberen de andere twee dat te compenseren. Dit kan echter erg lastig zijn en kan leiden tot verstoorde proprioceptie en problemen met balans. Het is het lastigst te compenseren als het proprioceptieve systeem verstoord is.

Het antwoord van de spier gaat via sensibele zenuwen een terugkoppeling geven aan het centrale zenuwstelsel. Dit zorgt voor controle en regeling van bewegingen die we maken. Bij iedere goed beheerste beweging, zoals het uitvoeren van motorische vaardigheden, wordt de sterkte van de reflexen meegenomen. Dit helpt het lichaam bij het bepalen van de positie van de spier en de omliggende onderdelen.

Proprioceptieve activiteiten zijn essentieel voor ons gevoel van lichaamsbewustzijn. Maar wat gebeurt er als de proprioceptie verstoord raakt? Als de proprioceptie uitvalt, kan een persoon bijvoorbeeld gevraagd worden om met gesloten ogen zijn vinger twee centimeter te bewegen, maar eindigt hij met een beweging van tien centimeter. Dit komt doordat de informatie over de positie van de spier verstoord is. Het kan ook leiden tot klachten met balans, waarbij de persoon misschien weer moet leren lopen.

Proprioceptie als belangrijk onderdeel van sensorische motoriek van je kind

Proprioceptie is een cruciaal onderdeel van de sensorische motoriek van je kind. Dit zintuig, dat vaak onze ‘positiezin’ wordt genoemd, helpt kinderen om te begrijpen waar hun lichaam en lichaamsdelen zich in de ruimte bevinden. Het stelt hen in staat om te bewegen en te reageren op hun omgeving zonder voortdurend te hoeven kijken naar wat hun lichaam doet.

Het proprioceptieve systeem werkt dankzij sensoren die overal in het bewegingsapparaat van je kind aanwezig zijn, niet alleen in de spieren. Deze sensoren geven informatie door aan het centrale zenuwstelsel (CZS) over de stand en beweging van het lichaam. Dit helpt je kind om te weten of het rechtop staat, op zijn kop staat, of ergens daartussenin.

Bijvoorbeeld, als je kind wordt gevraagd om een minuut op één been te staan, helpt het proprioceptieve systeem om dit mogelijk te maken. De sensoren in de spieren, pezen en gewrichten sturen voortdurend informatie naar het CZS over de positie van elk onderdeel van het lichaam. Deze informatie wordt vervolgens gebruikt om de spieren en omliggende onderdelen te regelen, zodat je kind in balans blijft.

Het evenwicht van je kind wordt bepaald door informatie van drie zintuigen: het gezichtsvermogen, het evenwichtsorgaan in het binnenoor, en de proprioceptie. Als één van deze drie uitvalt, proberen de andere twee dat te compenseren. Als bijvoorbeeld het gezichtsvermogen wordt weggenomen door de ogen te sluiten, zal het proprioceptieve systeem en het evenwichtsorgaan harder moeten werken om het evenwicht te bewaren.

Proprioceptie is ook belangrijk voor het leren van nieuwe motorische vaardigheden, zoals leren lopen. Reflexen worden bij iedere goed beheerste beweging meegenomen, wat helpt bij het corrigeren van de beweging die gemaakt wordt. Als je kind bijvoorbeeld begint te wankelen terwijl het probeert te lopen, zal het proprioceptieve systeem dit opmerken en de nodige correcties maken om de balans te herstellen.

Het is echter belangrijk om op te merken dat het proprioceptieve systeem van je kind kan worden beïnvloed door factoren zoals vermoeidheid of alertheid. Als je kind bijvoorbeeld moe is, kunnen zijn bewegingen onhandig worden, en kan hij moeite hebben om zijn evenwicht te bewaren. Daarom is het belangrijk om ervoor te zorgen dat je kind voldoende rust krijgt.

Oorzaken van verminderde proprioceptie

Helaas kan de proprioceptie verstoord raken. Dit kan gebeuren door een hersenletsel, bijvoorbeeld een whiplash, of door een volledig verlies van de proprioceptie door een tekort aan vitamine B6. Als de proprioceptie verstoord is, kan dat leiden tot problemen met balans en motorische vaardigheden. Het kan zelfs zo ernstig zijn dat een persoon opnieuw moet leren lopen of staan.